رابطه دلبستگی ایمن یا پیوند هیجانی میان کودک و مراقب، تاثیر چشمگیری بر رشد ظرفیت‌های هیجانی او و کیفیت روابط وی در آینده دارد. در صورتی که دلبستگی در سال‌های اولیه زندگی به دلایلی چون تجربه زیستن در موقعیت‌های دشوار مانند فقر، بی‌سرپرستی، بیماری‌های مزمن، کیفیت نامناسب فرزندپروری، غفلت از نیازهای کودک یا بدرفتاری با کودک و… به صورتی ناایمن شکل بگیرد، مشکلات دلبستگی بروز پیدا می‌کنند.
این مشکلات ممکن است به شکل‌های مختلفی در رفتارهایی مانند بی‌تفاوتی یا بی‌نیازی نسبت به والدین، اضطراب بیش از حد و وحشت هنگام جدایی از والدین یا وابستگی شدید و چسبندگی مفرط به آنها دیده شوند.
ترمیم مشکلات ناشی از نداشتن دلبستگی ایمن در کودکانی که از موقعیت دشوار آمده‌اند، می‌تواند با چالش‌های بسیاری همراه باشد. گاهی اوقات ممکن است والدین از خود بپرسند آیا تلاش‌های آنها برای ایجاد پیوند عاطفی با فرزندشان نتیجه‌بخش خواهد بود یا خیر؟
اما، با گذشت زمان، صبوری و تلاش مداوم در جهت پاسخ دادن به نیازهای عاطفی و روانی کودکان، می‌توان مشکلات دلبستگی را ترمیم کرد. برای حل مشکلات دلبستگی با رامونا همراه باشید.
راهبردهای افزایش دلبستگی ایمن در کودکان با شرایط دشوار
ایجاد دلبستگی ایمن در کودکان، به‌ویژه آن‌هایی که از شرایط دشوار عبور کرده‌اند، یکی از وظایف مهم والدین و سرپرستان است. دلبستگی ایمن به کودک کمک خواهد کرد تا احساس اعتماد، امنیت و ارتباط عاطفی قوی را تجربه کند. در این مسیر، ایجاد محیطی حمایتی و استفاده از روش‌های مناسب می‌تواند بسیار مؤثر باشد.
راهکارهای زیر می‌توانند به شما در این زمینه کمک کنند:
۱. خود را از نظر هیجانی آماده کنید
قبل از هر چیزی، والدین باید توانایی مدیریت هیجانات خود را بهبود ببخشند. کودکان به طور ناخودآگاه استرس و اضطراب والدین را احساس می‌کنند و این می‌تواند بر شکل‌گیری دلبستگی ایمن تاثیر منفی بگذارد. برای آماده‌سازی هیجانی خود:
- تکنیک‌های مدیریت استرس مانند تنفس عمیق، مدیتیشن یا تمرینات ذهن‌آگاهی را تمرین کنید.
- منابع حمایتی مانند مشاوره یا گروه‌های پشتیبانی را جدی بگیرید.
- آگاهی خود را نسبت به تاثیر هیجانات منفی بر رفتارهای تربیتی افزایش دهید.
۲. حساس، در دسترس و پاسخگو باشید
طبق نظریه دلبستگی باید بدانید دلبستگی ایمن از طریق تعاملات مثبت و پایدار شکل می‌گیرد. برای ایجاد این نوع دلبستگی:
- به احساسات و نیازهای کودک با دقت توجه کنید.
- هنگام بروز مشکل یا ناراحتی، به سرعت و با آرامش پاسخ دهید.
- زمانی را به بازی، گفتگو و فعالیت‌های مشترک اختصاص دهید تا احساس نزدیکی و دلبستگی ایمن بیشتری ایجاد شود.
- گوش دادن فعال را تمرین کنید؛ این به معنای توجه کامل به حرف‌ها و احساسات کودک است.
۳. مرزها و ساختارها را مشخص کنید
کودکان برای این که بتوانند احساس امنیت را تجربه کنند، به فضای مشخص، شفاف با نظم و ساختار نیاز دارند. برای ایجاد محیطی امن می‌توانید راهکارهای زیر را به کار بگیرید.
- قوانین واضح، ساده، به دور از اضطراب و قابل پیش‌بینی برای رفتارهای کودک تعیین کنید.
- در اجرای قوانین، ثبات داشته باشید و از تناقض رفتاری پرهیز کنید. همزمان مهم است که احساس ترس و نگرانی را در کودک ایجاد نکنید.
- از تنبیه‌های سختگیرانه، فیزیکی، پرتنش و نگران‌کننده خودداری کنید. در عوض می‌توانید روش‌های مثبت تربیتی را به کار بگیرید.
۴. محیط حمایتی و امن ایجاد کنید
کودکان با شرایط دشوار ممکن است به تناسب تجربه محیط‌ها و شرایط سخت مثل فقر، تنش، بیماری، بی‌توجهی و… احساس ناامنی و ترس بیشتری داشته باشند. برای کمک به آنها و خلق دلبستگی ایمن می‌توانید شیوه‌های زیر را امتحان کنید.
- در خانه یک فضای آرام و خالی از تنش فراهم کنید تا احساس ترس و ناامنی کودک کم‌کم برطرف شود.
- برقراری روزمرگی‌های ثابت مانند زمان‌های منظم خواب و غذا را در نظر بگیرید تا کودک بتواند رفتارها و اتفاقات قابل پیش‌بینی را تجربه کند.
- به کودک اجازه دهید احساساتش را بیان کند و او را در این مسیر تشویق کنید. زمانی که کودک درباره احساسات خود صحبت کرد، واکنش‌های ناگهانی نداشته باشید.
۵. محبت بدون شرط نشان دهید
محبت و عشق بی‌قید و شرط، زیربنای دلبستگی ایمن است. برای تقویت این حس در کودک می‌توانید اقدامات زیر را پیش ببرید.
- او را بدون توجه به رفتارهایش دوست داشته باشید و این موضوع را به او نشان دهید. وقتی کودک اشتباهی مرتکب شد، محبت و مهربانی خود را از او دریغ نکنید.
- تماس فیزیکی محبت‌آمیز مانند در آغوش گرفتن یا نوازش را فراموش نکنید. این نوع ابراز محبت به تقویت دلبستگی ایمن کمک خواهد کرد.
- جملاتی مانند «همیشه کنار تو هستم» یا «دوستت دارم» را مکررا به کار ببرید تا کودکتان ذهنی آرام و مملو از حس مثبت و محبت داشته باشد.
۶. ثبات و امنیت ایجاد کنید
ایجاد ثبات و قابل پیش بینی بودن برای کودکانی که دلبستگی ناایمن دارند بسیار مهم است. از طریق برقراری یک برنامه روزانه و هفتگی منظم شامل ساعات خواب، زمان وعده های غذایی، بازی، مهد کودک، ملاقات با دوستان و … می توان حس امنیت و آرامش بیشتری را در کودک ایجاد کرد. همچنین پایبندی به وعده ها و عدم تغییر ناگهانی برنامه ها بسیار مهم است. با ایجاد ثبات، کودک می آموزد که می تواند به محیط اطرافش اعتماد کند.
۷. انتظارات واقع‌بینانه داشته باشید
کمک به شکل گیری دلبستگی ایمن در فرزندتان ممکن است راهی طولانی باشد. بنابراین والدین باید صبور باشند و انتظارات بیش از حد نداشته باشند. زیرا فرایند ایجاد دلبستگی در کودکانی که دوران رشد سختی گذرانده‌اند فراز و نشیب‌های زیادی دارد و گاهی ممکن است والدین احساس کنند قدمی جلو نرفته‌اند. بنابراین والدین باید صبور باشند، تمرکز خود را بر روی برداشتن گام‌های کوچک رو به جلو قرار دهند و هر موفقیت و پیشرفت کوچک را جشن بگیرند.
۸. رفتارهای کودک حین جدایی‌های روزانه را مدیریت کنید
با مشاهده دقیق رفتارهای کودک در زمان‌های جدایی و دوباره به هم رسیدن‌ها (به عنوان مثال هنگام سپردن کودک به مهدکودک یا بازگشت از مدرسه) می‌توانید اطلاعات بسیار مفیدی در مورد الگوهای دلبستگی او به‌دست آورید.
با شناخت بهتر این الگوها، به خوبی می‌توانید رفتارهای مرتبط با دلبستگی ناایمن کودک را درک و به او کمک کنید تا بتواند به مرور زمان، اضطراب خود را در این شرایط بهتر مدیریت کند.
برای مثال حین جدایی به او اطمینان خاطر دهید که به زودی دوباره همدیگر را خواهید دید و سعی کنید در بازگشت به سمت او تاخیر نداشته باشید تا مضطرب نشود.
۹. صبور باشید و از کمک حرفه‌ای بهره ببرید
کودکان با شرایط دشوار ممکن است برای شکل‌گیری دلبستگی ایمن زمان بیشتری نیاز داشته باشند. بهتر است در این مسیر صبور باشید و راهکارهای زیر را به کار بگیرید:
- کمک گرفتن از متخصصین روان‌شناسی یا مشاور کودک و خانواده می‌تواند مسیر را تسهیل کند.
- در صورت لزوم، از برنامه‌های درمانی مانند بازی‌درمانی یا هنر درمانی بهره ببرید.
از آنجا که مسائل مربوط به الگوهای دلبستگی می‌تواند پیچیده باشد، در صورتی‌که والدین در شناسایی و پاسخگویی به نیازهای فرزند خود دچار مشکل هستند یا نگرانی دارند که آیا تلاش‌های آنها برای بهبود دلبستگی موثر خواهد بود یا خیر، حتما باید از مشاوره روان‌شناسان کودک بهره بگیرند.
با دنبال کردن این راهکارها، می‌توانید به کودکتان کمک کنید تا احساس امنیت و آرامش بیشتری پیدا کرده و ارتباط عاطفی عمیق‌تری با شما برقرار کند. ایجاد دلبستگی ایمن، مسیری است که به مرور زمان شکل می‌گیرد و مثل ترمیم فقدان در فرزندخواندگی به توجه و تلاش مستمر نیاز دارد.
نظرتان را بیان کنید