شواهد علمی گوناگون نشان داده‌اند که احساس امنیت برای رشد و سلامت روان‌شناختی و جسمانی کودکان ضروری است. نظریۀ دلبستگی بر اهمیت یک پیوند امن و قابل اعتماد بین مراقب و نوزاد، برای رشد و رفاه کودکT تأکید می‌کند؛ الگوی رشد گام به گام عصبی نیز اهمیت تجربیات زودهنگام دوران کودکی بر رشد مغز را نشان داده است؛ شواهد به دست آمده از الگوی آسیب رشدی نیز معلوم کرده است آسیب زودهنگام بر حوزه‌های رشدی گوناگونی تأثیر می‌گذارد. برای مثال، ارتباط بین استرس دوران کودکی و بیش‌فعالی، اضطراب، تکانشگری و مشکلات خواب مشخص شده‌اند.
رشد اولیه
نوزادان برای ادامه حیات خود، کاملاً به دیگران وابسته هستند؛ آنها نیاز دارند که مراقبین آب و غذا برای ایشان فراهم کنند، پناه آنها در برابر عوامل مختلف باشند و جریان زندگی روزمره را قابل‌پیش‌بینی نگاه دارند. در خلال این جریان امن، کودکان روابط دلبستگی قابل اتکایی می‌سازند که آنها را قادر به تنظیم هیجان‌ها، کشف جهان اطراف و شکوفایی توان بالقوه خود می‌کند تا درنهایت رشد کنند و عضو سالم و مستقلی از جامعه بشوند.
مراقبت از کودکان
کودکانی که در موسسات زندگی می‌کنند، رویدادهای مضر دوران کودکی را تجربه کرده‌اند و بسیاری از آنها با آسیب رشدی روبه‌رو هستند.
رویدادهای مضر دوران کودکی، طبق پژوهش‌های گسترده به چند شاخه تقسیم می‌شوند، کودک آزاری جسمی، جنسی و هیجانی، شاهد خشونت بودن نسبت به مادر، زندانی بودن یکی از اعضا خانواده، غیبت یک یا هر دو والد، بیماری روانی، افسردگی یا اقدام به خودکشی در خانواده و وجود فرد مصرفکننده در خانواده از جمله این موارد هستند.
چنین تجربیاتی اثر معناداری بر رشد کودک می‌گذارند. متأسفانه در این شرایط نیاز کودکان به امنیت فراهم نمیشود و مجبور می‌شوند به تنهایی برای نجات جان و روان خود اقدام کنند. ضرورت موقعیت باعث می‌شود بیشتر مغز ابتدایی آنها فعال باشد و راهبردهای دفاعی جنگ و گریز و انجماد برای جان به در بردن از خطر، در آنها به شکلی قدرتمند شکل می‌گیرد.
اولین گام اساسی برای کمک به این کودکان، کمک به آنها برای احساس امنیت فیزیکی و هیجانی است تا بتوانند از رفتارهای دفاعی دست بکشند و در نهایت به تنظیم هیجانی و رفتار دست یابند.
کودکانی که وارد زندگی موسسه‌ای می‌شوند، ممکن است کوله‌باری از سال‌ها رویارویی با آسیب و ترس را به همراه داشته باشند و ماه‌ها طول بکشد تا احساس امنیت و اعتماد در آنها شکل بگیرد. خود این فرایند هم ممکن است با تغییرات ناگزیر، مثل تغییر موسسه محل زندگی کودک یا تغییر مربیان دوباره مختل بشود. قابل توجه است که فرزندخواندگی با اینکه درنهایت رویداد مثبتی ارزیابی می‌شود، تغییر بسیار بزرگی برای کودک است که دوباره او را در برابر جهانی غیرقابل پیش‌بینی قرار می‌دهد. در چنین شرایطی کودکان برای مدیریت ترس و اضطراب خود دوباره به رفتاهای دفاعی اولیه و خام خود بازمی‌گردند.
وقتی راهبردهای بقا و جان به در بردن فعال می‌شوند، همدلی و درک زیادی از طرف بزرگسالان لازم است تا کودک به آرامش برسد و در مسیر شفا گام بردارد.
بدون احساس امنیت، برای کودک غیرممکن است که بتواند دلبستگی بسازد و رفتار مناسبی نشان بدهد.
ایجاد دلبستگی و احساس امنیت
برای حمایت از کودکانی که مشکلات هیجانی، روان‌شناختی و اجتماعی دارند، تمرکز روی ایجاد احساس امنیت قرار دارد. در ابتدای راه فرزندخواندگی ایجاد احساس امنیت هیجانی و جسمانی با فراهم آوردن موارد زیر خلق می‌شود:
• درک اهمیت مراقبت باثبات و قابل اعتماد دائمی، ایجاد روتین‌های روزانه و اجتناب از رویدادهای ناگهانی و ناشناخته و فراهم آوردن چنین مراقبتی توسط افراد ایمن و با ثبات.
• فراهم کردن محیط با محبت و باکیفیت که بازتاب ارزشمندی کودک است.
• برنامه ریزی قبلی برای ورود کودک به خانه، تحقیق درباره علایقش و آنچه دوست ندارد و اطمینان از این مطلب که موارد جزئی مانند رنگ دیوار اتاقش، اولین غذایی که در خانه میخورد یا شرایط دستشویی برای کودک خوشایند، آشنا و راحت است. فراهم کردن یک فضای شخصی و دنج برای کودک نیز مفید خواهد بود.
• برنامه‌ریزی برای جا‌به‌جایی کودک از مرکز شبه‌خانواده به خانه، به شکل تدریجی، قابل پیش‌بینی و خوشایند به نحوی که به او در مدیریت استرس و سایر احساسات گیج‌کننده‌اش کمک کند.
• توجه و دقت به نحوۀ ارتباط غیرکلامی با کودک از طریق حواس پنجگانه و رفتارها و زبان بدن
• تنظیم رفتار خود برمبنای سن هیجانی کودک و نه سن تقویمی و شناسنامه‌ای او
در پایان، داشتن فرزندی که تجربه آسیب پیچیده را از سرگذرانده است، ممکن است برای والدین بسیار چالش‌برانگیز باشد. بسیار اهمیت دارد که تأکید و تمرکز والدین فرزندپذیر اول روی حمایت از کودک و درک نیازهای روان‌شناختی او باشد تا بتوانند به شکلی باثبات و فکرشده به کودک برای طی کردن فرایند شفا یاری برسانند.
منبع:
Smallwood Billy-2018- The Importance of Feeling Safe-Hillcrest
نظرتان را بیان کنید